کتاب سراج السائرین شیخ احمد جام از جمله آثاری است که سالها قبل مرحوم علی فاضل منتخبی از آن را منتشر کرده بود اما اصل کتاب که تنها یک نسخه خطی از آن در دست است، تا چندی پیش منتشر نشده بود. به تازگی استاد ارجمند حسن نصیری جامی متن کامل کتاب را منتشر کرده اند (پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 13899). درباره اهمیت متن و جایگاه آن برای مطالعه اندیشه های شیخ احمد جام باید در جایی و فرصتی دیگر سخن گفت، در اینجا تنها تصحیح احتمالی یک کلمه موضوع بحث است. در باب چهاردهم شیخ احمد جام در عبارتی می نویسد:<br />هر مسلمان که باشد چون از این انواع که بر دادم، در وی گوهری باشد- اگر حنفی باشد و اگر شافعی، و اگر کرامی باشد و اگر شیعه باشد و اگر معتزلی باشد و اگر حسبوی و اگر حنبلی باشد و اگر اشعری باشد - از هفتاد و دو فرقت که اصل ایمان دارند و مسلمانی را معتقدند، چون کیمیای عشق بر ایشان افکنی همه جمعی و پاک دین گردند..<br />مصحح محترم در تعلیقات خود درباره کلمه حسبوی (ص 382) مطالبی را گفته اند و این را بیفزایم که ایشان در این قرائت از قرائتی که استاد محترم شفیعی کدکنی - که عمرشان دراز باد- پیروی کرده اند که در مقاله خواندنی خود درباره شیخ احمد جام و روابط او با کرامیان نوشته اند کلمه مذکور را حسبوی قرائت کرده اند. اگر در عبارت تأمل بیشتری شود نوعی تضاد در میان دو فرقه های که با هم ذکر شده اند، دیده می شود. حنفی در مقابل شافعی ( که می دانیم در سده های میانه چندان به خون هم تشنه بوده اند که ماجرای معروف فتنه نیشابور در زمان طغرل که باعث فرار بسیاری از فقیهان شافعی و اشعری از خراسان شد یکی از مشهورترین موارد آن است و برای تفصیل بحث می توان به مقاله ترکها و اشاعه ماتریدیه مادلونگ مراجعه کرد) ، شیعه و کرامیه، حنبلی و اشعری (در این خصوص این توضیح را بدهم که برخی از عالمان حنبلی ردیه های بسیار تندی بر اشاعره نگاشته اند) حال در این میان معتزله با قطب مخالفش علی القاعده باید حشویه باشد. در باره خصومت کرامیان و شیعیان نیز باید به تفصیل در جایی دیگر صحبت کرد. با این توضیح گمانم آن است که کلمه مورد بحث را می توان حشوی خواند.<br />