تفسیر کتاب الله متن بسیار با اهمیت و مهمی بوده و عجیب نیست که با بررسی دقیقتر فهرست های نسخه های خطی بتوان همچنان نسخه ای تازه از آن یافت. تا به حال چندین نسخه از تفسیر کتاب الله را که در فهرست های به درستی معرفی نشده را معرفی کرده ام، اکنون قصد آن دارم که نسخه ای تازه از مجلد اول تفسیر مذکور که مشتمل بر تفسیر قرآن از آغاز تا پایان سورۀ کهف است را معرفی کنم. نسخه اخیر همانند دیگر نسخه های تفسیر کتاب الله معرفی شده در فهارس نا با عنوان تفسیر کتاب الله معرفی شده و نه نامی از نویسندۀ آن آمده است البته دلیل آن هم بیشتر عدم ذکر چنین اطلاعاتی در نسخه است. در هر حال نسخۀ خطی شمارۀ ۲۱۳۹۳ در کتابخانۀ آستان قدس رضوی که نخستین بار توسط آقای براتعلی غلامی مقدم در مجلد ۲۲ فهرست ان کتابخانه معرفی شده، یاد شده و با عنوان تفسیر القرآن الکریم معرفی شده است. خصلت خاص کتابت نسخه البته مورد توجه ایشان قرار گرفته و در اشاره به آن نوشته اند: مؤلف شناخته نشد (از مفسران شیعه است). در این نسخه آیه یا آیاتی در جدول کوچک مربع یا مستطیل نگاشته شده و در جدول بزرگ و خارج آن به توضیح و تفسیر آیات پرداخته شده و تفسیر آیات توسط پاره خط مشخص گردیده است....و در ادامه مطالب مفیدی هم در معرفی نسخه آمده است. کتابت نسخه در روز پنجشنبه هفتم رمضان ۸۸۹ توسط احمد بن سالار (فهرست نگار محترم سلار خوانده اند اما به احتمال بسیار باید سالار باشد) کینارودی (نسبت ایشان را فهرست نگار کینا دوزی خوانده اند) (ج ۲۲، ص ۱۶۷-۱۶۸).نسخه به جهت یکی از عالمان زیدی یعنی نور الله بن علی اشکوری کتابت شده است. در هر حال بررسی بیشتر نسخه لازم و ضروری است. در فهرستگان نسخه های خطی ایران (فنخا) ج ۸، ص ۸۳۷ باز نسخه اخیر معرفی شده و مطالب آمده مشتمل بر نکاتی است که نشان می دهد برای معرفی نسخه به آن مراجعه مجدد شده وگفته شده که نسخه ارتباط بسیاری نزدیکی با کشاف زمخشری دارد به گونه ای که تفسیر حاضر را خلاصه کشاف معرفی کرده اند. نسخه منتشر شده عکسی تفسیر کتاب الله مجلس (جلد اول آن) از آخر افتادگی دارد و امتیاز نسخه حاضر آن است که کامل است و دیگر آنکه چند برگ اول نسخۀ مجلس به سختی قابل خواندن است و ظاهرا نسخۀ حاضر وضع بهتری داشته باشد.
اما ماجرای کتاب ابوتمام. دوست گرامی بلال ارفه لی استاد دانشگاه آمریکایی بیروت از بنده خواسته بود تا کتابی که در فهرست سزگین با عنوان اختیار فحول الشعراء از ابوتمام معرفی شده را برایش تهیه کنم. برای این کار با دوست عزیزم جناب آقای غفرانی تماس گرفتم و دربارۀ نسخه پرس و جو کردم. ایشان به بنده متذکر شدند که عناوین آمده در فهارس اولیه آستان قدس در موارد متعددی مشتمل بر عنوان هایی است که به ذهن این گونه متبادر می شود که با اثری جدید روبرو هستید اما چنین نیست و از من خواستند که به توصیف نسخه در فهرست مراجعه کنم و تذکر دادند که نسخۀ مورد بحث به احتمال بسیار باید نسخه ای دیوان حماسه ابوتمام باشد. به فهرست قدیم آستان قدس (ج ۳، ص ۲۹) کتب خطی ادبیات مراجعه کردم. حدس ایشان درست بود و نسخه معرفی شده با عنوان فحول الشعراء نسخه ای است ناقص از دیوان حماسه ابوتمام که از باب الاصنیاف و السخاء آغاز شده و آخر آن تم باب الهجاء است. نسخه به شمارۀ ۴۳۷۸ است و از جمله نسخه های وقفی ابن خاتون است که البته مطلب اخیر با اهمیت است.
شنبه ۲۱ دي ۱۳۹۲ ساعت ۱۲:۲۲