تصحیف احتمالی عبارتی در کتاب تحفة الازهار ضامن بن شدقم حسینی
بدر الدین حسن بن علی شدقمی حسینی (متوفی ۹۹۸) از سادات و کبار عالمان امامی مدینه است که امارت و نقابت مدینه به صورت وارثتی در میان آنها بوده است. وی در ۹۴۱ چشم به جهان گشود و بعد از درگذشت پدرش مدت بسیار کوتاهی به نقابت رسید اما ظاهرا به دلیل ادعای برخی دیگر از سادات مجبور به چشم پوشی از نقابت شد و از این سمت کنارگرفت. در شرح حال وی بیش از این صحبتی درباره این حادثه نشده و تنها گفته شده که وی در این کار همچون جدش حسن بن علی علیهما السلام که از خلافت ظاهری کناره جست، عمل کرده است. وی بعد از این حوادث به سفر پرداخت و در ۹۶۲ به هند رفت و در آنجا به دربار حسین نظام شاه پیوست. سپس به جهت زیارت مرقد امام هشتم به مشهد سفر کرد و در همین سفر بود که از قزوین نیز دیداری داشت و با شاه صفوی، شاه طهماسب اول ملاقات کرد. تاریخ دیدار وی با شاه طهماسب ۹۶۴ ذکر شده است. شرح حال تفصیلی وی را نواده اش ضامن بن شدقم بن علی بن حسن (زنده در ۱۰۹۰) در کتاب تحفة الازهار آورده است (ج ۲، ص ۲۲۳-۲۵۲) و آقای سید مهدی رجایی - مصحح گرامی کتاب المستطابة فی نسب سادات طابه همان بدرالدین حسن – به تفصیل شرح احوال وی را در مقدمه کتاب نقل کرده است.
در ضمن شرح حال مفصل او، سخن از مشایخ او به میان آمده و فهرستی از آنها نیز به نقل از خود وی ارایه شده است (همان، ص ۲۲۶-۲۲۸) و در میان آنها از فردی به نام شیخ حسن بن الهمدانی سخن رفته که بدرالدین حسن در قزوین با وی ملاقات کرده است. پرسش این است که شخص اخیر که بدرالدین او را با القاب خاصی که دال بر جلالت مقام وی دارد و طبعا باید عالم شناخته شده ای بوده باشد (عمدة العلماء العظام، و زبدة الفضلاء الفخام، الجامع للمبانی المفیدة للمعانی الشیخ حسن بن الهمدانی ببلدة قزوین) (همان، ص ۲۲۸) یاد کرده، کیست؟ شخصیت و عالم شیعی برجسته که در هنگام سفر بدرالدین حسن به قزوین و دیدار وی با شاه طهماسب در قزوین بوده و منصب شیخ الاسلامی پایتخت صفویه را برعهده داشته، کسی نیست جز حسین بن عبد الصمد الحارثی الهمدانی که نسبش به حارث اعور همدانی از اصحاب امیر المؤمنین علی علیه السلام می رسد و از وجود شخصیت برجسته ای دیگر در قزوین در این هنگام که با نام همدانی شهرت داشته باشد، اطلاعی در دست نیست و بر این اساس می توان گفت که نام حسن بن الهمدانی اگر خطای چاپی نباشد ، باید حسین بن الهمدانی باشد و مراد از او نیز کسی جز حسین بن عبدالصمد همدانی (متوفی ۹۸۴) نیست که شرح حال وی را در مدخل حارثی، حسین بن عبدالصمد در دانشنامه جهان اسلام بازگفته ام. حارثی همچنین بار دیگر در ۹۸۳ و در هنگام سفر حج خود اجازه ای دیگر به بدرالدین داده که بخش آغازین آن را افندی در ریاض العلماء (ج ۱، ص ۲۵۳) نقل کرده و صورت کامل آن را مرحوم سید حسن امین در اعیان الشیعة (ج ۵، ص ۱۷۶) نقل کرده است. نقل اخیر نشانگر آن است که متن نسخه ای از ریاض که در اختیار مرحوم سید حسن امین بوده، دست کم در این مورد با متن اساس چاپ قم تفاوت داشته است چرا که متن اجازه در ریاض العلماء ناقص است اما مرحوم سید حسن امین آن را به صورت کامل نقل کرده، یا آنکه مرحوم امین متن اجازه را از منبع دیگری کامل کرده است. سید بدرالدین حسن همچنین کسی است که در سفر حج حسین بن عبدالصمد حارثی در ۹۸۳ از او درباره مطلبی که از شهید درباره محل شهادتش در سفری که به استانبول داشته، پرسشی کرده که متن آن در حاشیه الدر المنثور (ج ۲، ص ۱۹۰، پانوشت ۱) نقل شده است.
بدر الدین حسن بن علی شدقمی حسینی (متوفی ۹۹۸) از سادات و کبار عالمان امامی مدینه است که امارت و نقابت مدینه به صورت وارثتی در میان آنها بوده است. وی در ۹۴۱ چشم به جهان گشود و بعد از درگذشت پدرش مدت بسیار کوتاهی به نقابت رسید اما ظاهرا به دلیل ادعای برخی دیگر از سادات مجبور به چشم پوشی از نقابت شد و از این سمت کنارگرفت. در شرح حال وی بیش از این صحبتی درباره این حادثه نشده و تنها گفته شده که وی در این کار همچون جدش حسن بن علی علیهما السلام که از خلافت ظاهری کناره جست، عمل کرده است. وی بعد از این حوادث به سفر پرداخت و در ۹۶۲ به هند رفت و در آنجا به دربار حسین نظام شاه پیوست. سپس به جهت زیارت مرقد امام هشتم به مشهد سفر کرد و در همین سفر بود که از قزوین نیز دیداری داشت و با شاه صفوی، شاه طهماسب اول ملاقات کرد. تاریخ دیدار وی با شاه طهماسب ۹۶۴ ذکر شده است. شرح حال تفصیلی وی را نواده اش ضامن بن شدقم بن علی بن حسن (زنده در ۱۰۹۰) در کتاب تحفة الازهار آورده است (ج ۲، ص ۲۲۳-۲۵۲) و آقای سید مهدی رجایی - مصحح گرامی کتاب المستطابة فی نسب سادات طابه همان بدرالدین حسن – به تفصیل شرح احوال وی را در مقدمه کتاب نقل کرده است.
در ضمن شرح حال مفصل او، سخن از مشایخ او به میان آمده و فهرستی از آنها نیز به نقل از خود وی ارایه شده است (همان، ص ۲۲۶-۲۲۸) و در میان آنها از فردی به نام شیخ حسن بن الهمدانی سخن رفته که بدرالدین حسن در قزوین با وی ملاقات کرده است. پرسش این است که شخص اخیر که بدرالدین او را با القاب خاصی که دال بر جلالت مقام وی دارد و طبعا باید عالم شناخته شده ای بوده باشد (عمدة العلماء العظام، و زبدة الفضلاء الفخام، الجامع للمبانی المفیدة للمعانی الشیخ حسن بن الهمدانی ببلدة قزوین) (همان، ص ۲۲۸) یاد کرده، کیست؟ شخصیت و عالم شیعی برجسته که در هنگام سفر بدرالدین حسن به قزوین و دیدار وی با شاه طهماسب در قزوین بوده و منصب شیخ الاسلامی پایتخت صفویه را برعهده داشته، کسی نیست جز حسین بن عبد الصمد الحارثی الهمدانی که نسبش به حارث اعور همدانی از اصحاب امیر المؤمنین علی علیه السلام می رسد و از وجود شخصیت برجسته ای دیگر در قزوین در این هنگام که با نام همدانی شهرت داشته باشد، اطلاعی در دست نیست و بر این اساس می توان گفت که نام حسن بن الهمدانی اگر خطای چاپی نباشد ، باید حسین بن الهمدانی باشد و مراد از او نیز کسی جز حسین بن عبدالصمد همدانی (متوفی ۹۸۴) نیست که شرح حال وی را در مدخل حارثی، حسین بن عبدالصمد در دانشنامه جهان اسلام بازگفته ام. حارثی همچنین بار دیگر در ۹۸۳ و در هنگام سفر حج خود اجازه ای دیگر به بدرالدین داده که بخش آغازین آن را افندی در ریاض العلماء (ج ۱، ص ۲۵۳) نقل کرده و صورت کامل آن را مرحوم سید حسن امین در اعیان الشیعة (ج ۵، ص ۱۷۶) نقل کرده است. نقل اخیر نشانگر آن است که متن نسخه ای از ریاض که در اختیار مرحوم سید حسن امین بوده، دست کم در این مورد با متن اساس چاپ قم تفاوت داشته است چرا که متن اجازه در ریاض العلماء ناقص است اما مرحوم سید حسن امین آن را به صورت کامل نقل کرده، یا آنکه مرحوم امین متن اجازه را از منبع دیگری کامل کرده است. سید بدرالدین حسن همچنین کسی است که در سفر حج حسین بن عبدالصمد حارثی در ۹۸۳ از او درباره مطلبی که از شهید درباره محل شهادتش در سفری که به استانبول داشته، پرسشی کرده که متن آن در حاشیه الدر المنثور (ج ۲، ص ۱۹۰، پانوشت ۱) نقل شده است.
يكشنبه ۱ آذر ۱۳۸۸ ساعت ۸:۱۴
