ابن فندق و تلخيص کتاب الافاده ابوطالب هارونی

دشواری تصحیح کتاب و مشکلاتی که در راه هر محققی وجود دارد گاهی به گونه ای است که نمی توان از دست آن خلاصی یافت و شاید نیاز به مشارکت جمعی در تصحیح بسیاری از آثار با توجه به امکاناتی که اینک در اختیار ما قرار دارد، نیاز به تاملی درباب تصحیح کتاب پیش از انتشار آن را جدی کرده باشد. در هر حال نکته ای که در اینجا قصد تذکر آن را دارم، مطلبی است درباره کتاب الافاده فی تاریخ الائمة السادة تالیف عالم و فقیه نامدار زیدی ابوطالب یحیی بن حسین بن هارون بطاحنی مشهور به ابوطالب هارونی (متوفی 424ق) که خوشبختانه متن کتاب او اینک در دو چاپ در اختیار ما قرار دارد هر چند پیش از این اسلام شناس نامدار آقای ویلفرد مادلونگ بخشی هایی از کتاب او را در ضمن اخبار الائمة الزیدیة منتشر کرده بود. نگارنده نیز بر اساس دو نسخه تصحیح مجدد از کار هارونی آماده کرده ام که امیدوارم متن آن به زودی منتشر شود. اما نکته جالبی که در هنگام تصحیح کتاب هارونی توجه مرا به خود جلب کرد، فصلی در کتاب لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب ابوالحسن علی بن زید بیهقی مشهور به ابن فندق (متوفی 565) بود که بسیار جالب توجه است. ابن فندق در بخشی از کتاب خود فصلی با این عنوان آورده است: « فصل فی ذکر السادات الذین خرجوا و تبعهم الناس و ادعوا الامامة و هم ائمة الزیدیة» (ج 1، ص 327-331). بیهقی بعد از پایان بردن مطالب خود می نویسد :

و لم یکن للزیدیة امام معتبر مذکور فی الکتاب، فهولاء السادات ائمة الزیدیة الذین خرجوا و قاتلوا و الله اعلم.

مصحح محترم در تذکری بر این مطلب نوشته اند که در نسخه ها ای اساس تصحیح عبارت مذکور فی الکتاب آمده اما شاید درست آن فی الکتب باشد یا اینکه بیهقی در هنگام تالیف کتاب اثری خاص را مد نظر داشته و از آن نقل قول کرده است و البته ناشناخته بودن کتاب الافاده هارونی در هنگامی که آقای رجایی کتاب بیهقی را منتشر کرده اند، علت طبیعی در عدم ذکر کتاب الافاده بوده است. مقایسه و مراجعه به کتاب الافاده هارونی به وضوح نشانگر آن است که بیهقی این فصل کتاب خود را از کتاب الافاده هارونی به صورت تلخیص نقل کرده است. در متنی که آقای رجایی آن را تصحیح کرده در شرح حال المهدی لدین الله نام هوسم به حوشم تصحیف شده است.

يكشنبه ۱۴ مرداد ۱۳۸۶ ساعت ۱۲:۵۵